კამერით ხელში, წინა ხაზზე

გიორგი თუხარელი

კამერით ხელში, წინა ხაზზე

მთელი ბავშვობა სროლის ხმა ჩამესმოდა. ცხინვალში დაბადებულმა ეს ქალაქი ძალიან მალევე დავტოვე. საცხვრებლად კი პატარა ლიახვის ხეობის ერთ-ერთ სოფელში, დისევში გადავედი. სტუდენტობამ დედაქალაქს მიმაჯაჭვა, თუმცა ამ ქალაქში არ ვიყავი დამკვიდრებული. მას შემდეგ, რაც აქტიურ ჟურნალისტიკაში ჩავერთვე, ხშირად მიწევდა სამშობლოში ჩასვლა. ჩემი სახლის მონახულება ჩასვლის მიზანს მავიწყებდა. მიზანი კი წლების მანძილზე თითქმის ერთი და იგივე იყო. ქართული სოფლები უმოწყალოდ იცხრილებოდა არაკონტროლირებადი ტერიტორიებიდან. ჩემთვის ეს არ იყო უცხო და ამას ბავშვობიდანვე ვიყავი მიჩვეული.
კარგად მახსოვს 2008 წლის ივლისი. ამ დროს ყველაზე ხშირად მიწევდა სამაჩაბლოში ჩასვლა. სამხედრო ტელევიზიის გადამღები ჯგუფი პირველები ვამჩნევდით, თუ რა ხდებოდა ჩემს მშობლიურ კუთხეში. ამ ზაფხულს პირველად გადავიღე ცხინვალის მიმდებარე ტერიტორიაზე რუსული ჯავშანტექნიკის გადაადგილებები, პირველად გადავიღე, გამაგრებული პოზიციებიდან სნაიპერებმა თუ როგორ ამოგვიღეს სამიზნეში მე და ჩემი ოპერატორი. და უცებ ყველაფერი ძალიან სწრაფად მოხდა...
შვებულებაში გასული ვგებულობ,  რომ რუსეთმა საქართველოში ომი დაიწყო. ჩემმა ოპერატორმა მოკლე ტექსტური შეტყობინება მომწერა. რუსებმა ომი დაიწყეს... ეს იყო ამდენი ხნის განმავლობაში ისეთი რამ, რამაც ძალიან იმოქმედა. მიჩვეული ვიყავი სროლის ხმას, მაგრამ ახლა უკვე ომი დაიწყო. რამდენიმე ფრაზა ტრიალებდა თავში. ჩემი სახლი, ჩემი მშობლები, ჩვენი ბიჭები...
ცხრა აგვისტოს ერგნეთი სხვანაირად გამოიყურებოდა. ადრე აქ ბევრჯერ ვყოფილვარ, მაგრამ რუსული ბომბდამშენები, მოიერიშეები და გამანადგურებლები ასე ახლოს პირველად ვნახე. ვიღებდით ოკუპაციის მცდელობას, როცა კვლავ გამახსენდა სახლი და მშობლები. მე, ჩემი ოპერატორი და მძღოლი სოფელ დისევისკენ გავემგზავრეთ. ეს გზა აღარ იყო ისეთივე უსაფრთხო, როგორიც ადრე გვინახავს. გზაში თან ვიდეოკადრებს ვიღებდით. პატარა ლიახვს როცა მივუახლოვდით, ერედვი კიდევ ერთხელ დაიბომბა. ამ სოფელში ბევრი მეგობარი მყავდა. მინდოდა იქაც ავსულიყავი,  მაგრამ დრო არ ითმენდა. ჩემს სოფლამდე უნდა მიმეღწია. სახლში არეული სიტუაცია დამხვდა. ჩემები სახლს არ ტოვებდნენ. მამაჩემი, რომელმაც 90-იანი წლების ომები გადაიტანა, არ აპირებდა, გამომყოლოდა. ვგრძნობდი, რომ ოსი "მოროდიორები" (რა კარგია, რომ ამ სიტყვის ზუსტი შესატყვისი არ გვაქვს ქართველებს) და რუსი ოკუპანტები ჩემს სოფლამდეც მოაღწევდნენ. დედაჩემი და ჩემი და დავითანხმე. მამაჩემი დარჩა. მე ერგნეთში დავბრუნდი. გზაში რუსულმა ბომბდამშენმა სულ რამდენიმე ასეულ მეტრში ქართული სოფლების დაბომბვა დაიწყო. წნევის ძალით მანქანა ზანზარებდა. ჩვენ მაინც გადავიღეთ ეს კადრები. ჩვენი სამხედოები თავგანწირვით იბრძოდნენ.
უკან მობრუნებულები ერგნეთში ვეღარ შევედით. ერგნეთამდე სოფელი ტირძნისია. აქ ერთი მაღაზია მუშაობდა, სადაც პური ვიყიდეთ და მოშიებულები გზის პირას ხესთან დავსხედით. ამ დროს გამაყრუებელი ხმა გაისმა. ჩვენგან სულ რამდენიმე მეტრში რაღაც აფეთქდა (მოგვიანებით შევიტყვეთ, რომ ეს იყო სავარაუდოდ 82 მილიმეტრიანი ყუმბარსატყორცნი) კამერით ხელში ბრძოლის სიახლოვეს ასეთი ინცინდენტები ხშირად გვხვდებოდა. ამასაც  შევეგუეთ...
ეს დღე ძალიან მალე დაღამდა. 10 აგვისტოს გათენებას გორში შევხვდით. დაბომბილ ქალაქში  სიჩუმე სუფევდა. მედია ცენტრში სხვა ჟურნალისტებთან ერთად ვიყავით. ის იყო, გადაღება დავგეგმეთ, რომ მირეკავს დედაჩემი. თურმე, მამაჩემს ვერ უკავშირდება. რუსებმა ააფეთქეს სატელეფონო გადამცემი ანძები და კავშირი გაძნელებული იყო. დავამშვიდე და ვუთხარი, რომ მე დავურეკავდი სოფელში დარჩენილ მამაჩემს. 10 აგვისტოს, მიუხედავად ყველანაირი მცდელობისა, მამაჩემს ვერ დავუკავშირდი. რეპორტაჟების მომზადების პარალელურად ვცდილობდი დარეკვას. 11 აგვისტოს, გამთენიისას, როგორც იქნა, დავრეკე. მამაჩემი და მასთან ერთად რამდენიმე თანასოფლელი ტყეში იყვნენ გასულები. ამ დროს გავიგე, რომ ჩემი სახლი ოსებს დაუწვავთ. ვერ წარმოვიდგედი 9 აგვისტოს, რომ მე იმ დღეს ბოლოჯერ ვნახავდი ჩემს სახლს, დაუწველს. მამაჩემს კატეგორიულად მოვთხოვე თბილისისკენ წამოსვლა. დედაჩემი ამ დროს თანასოფლელებთან ერთად გორის რაიონის ერთ-ერთ სოფელში იყო. ჩემი და სხვაგან, ძმა და მეუღლეც სხვაგან. მამაჩემი დამთანხმდა წამოსვლას და მას შემდეგ კიდევ ერთი დღე და ერთი ღამე კვლავ ვერ ვახერხებდი მასთან დაკავშირებას. პანიკა უკვე მეც მომერია. ამ დროს რუსი ოკუპანტების მიერ თბილისიც დაიბომბა. რუსული სატანკო კოლონების გველისებური მწკრივი მოსისინებდა საქართველოს სიღრმისკენ, მათი რაოდენობა კიდევ უფრო მატულობდა. მოდიოდნენ და მოდიოდნენ. რამდენჯერმე მოხდა გორიდან ჩვენი ევაკუაცია. რუსული ტანკები უკვე გორთან ძალიან ახლოს იყვნენ. 12-ში დილით გორი დავტოვეთ. ახლა გორის შესასვლელთან გავმაგრდით ჟურნალისტები. ამ ღამეს მამაჩემი ვიპოვე და რუსებს თითქმის თვალწინ მოვტაცე სოფელი კარალეთიდან. ეს ისე უცებ მოხდა, რომ ვერც წარმოვიდგენდი მანამდე. როგორც კი მამაჩემის ადგილსამყოფელი გავიგე, მაშინვე ნათესავის მანქანით ქართულ სოფელში შევედი, სადაც რუსები ძალიან ახლოს იყვნენ. მამაჩემი სასწრაფოდ ჩავისვით მანქანაში და საოცარი სისწრაფით თბილისის მიმართულებით წამოვედით... ამ მომენტიდან ძალიან მალე გორში რუსები შევიდნენ. უკვე ისეთი სიტუაცია სუფევდა, რომ ნამდვილად ვფიქრობდი იარაღის აღებას. თვალწინ ჩვენი გადამწვარი სოფლები და ჩვენი დაღუპული ჯარისკაცები, დაღუპული მოსახლეობა მიტრიალებდა. როდესაც გორში შევიპარეთ, - ეს იმ დროს, როცა ამ ქალაქში რუსები იყვნენ, - ქართული დასახლება ვერ ვიცანი. ქალაქის ცენტრში რუსული ჯავშანმანქანები იქვნენ. ისინი მუდმივ პატრულირებას ახორციელებდნენ. დაშინებული მოსახლეობა ცდილობდა მათ არ გადაყროდნენ. ჩამოძონძილი რუსი სამხედროები ქალაქს ძარცვავდნენ. ამ დროს გორში შესვლისთვის რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს აკრედიტაცია იყო საჭირო.
კარგად დავინახე, როგორ ააფეთქეს რუსებმა გორში ქართული სამხედრო ბაზა. მალე რუსები იგოეთთანაც გამაგრდნენ. ჟურნალისტების შტაბი ახლა იგოეთი გახდა. აქედან ხორციელდებოდა პირდაპირ ეთერში მუშაობა და რეპორტაჟების მომზადება. იგოეთის პოსტებზე მგდარ რუსებთან შელაპარაკება რამდენჯერმე მოგვივიდა. დღემდე ჩამესმის რუსი სნაიპერის ირონიული სიტყვა, "სამხრეთ ოსეთი ხომ რუსეთია"...
გავიდნენ...
რუსების გასვლისთანავე გორში შევედით. გაძარცვული მაღაზიები. დევნილების ნაკადი. დევნილების ისტორიები, "სახლები ჯერ გაძარცვეს და მერე გადაწვეს", "ყველაფერი მიჰქონდათ, ავეჯი, ტექნიკა. არაფერი დატოვეს", "წინააღმდეგობას ვინც გაუწევდა, ყველას ხოცავდნენ"...
ჟურნალისტებს მალე იმის საშუალებაც მოგვეცა, რომ ცხინვალის მიმართულებითაც გადავსულიყავით, ბუფერულ ზონებში. მალე საკუთარი თვალით ვნახეთ რუსული აგრესიის შედეგები, გადამწვარი და დაბომბილი ქართული სოფლები. თუმცა... ჩემს სოფელში ვეღარ შევედი. პატარა ლიახვის ხეობაში, ერედვთან, ბერულასთან, ვანათთან, ქსუისთან და კიდევ რამდენიმე ქართულ სოფელთან ერთად, ჩემი სოფელიც ოკუპაციის მარწუხებში მოექცა. თუმცა მოსახლეობისგან სრულიად დაცლილი.
ერთი სურვილი დამრჩა - გავაკეთო სიუჟეტი, როგორ ბრუნდება მოსახლეობა ჩემს სოფელში...