მძიმე და სწრაფი საბრძოლო ძალა
უკანასკნელი ათი წლის მანძილზე ჯავშანსატანკო (AFV) სექტორის განვითარებისათვის ძირითადი აქცენტები 8 x 8 ტიპის ჯავშანტრანსპორტიორების (APC-ს) დიზაინის დახვეწაზე, მოდერნიზებაზე და წარმოებაზე კეთდება.
ვარშავის შეთანხმების მონაწილე ქვეყნების გარდა, ბოლო დრომდე ქვეყნების უმრავლესობას არსენალში მუხლუხიანი სახმელეთო საბრძოლო მანქანებისა და ჯავშანტრანსპორტიორების (IFV-ს) დიდი პარკი ჰყავდა და ოპერირებდა ასევე, 6 x 6 ჯავშანტრანსპორტიორებითაც APC-ს.
თუმცა, დღეისათვის ქვეყნების უმეტესობა ისწრაფვის, რომ ჰყავდეს მუხლუხიანი სახმელეთო საბრძოლო მანქანები (IFV-ს) და მბრუნავ-კბილანებიანი 8 x 8 ჯავშანტრანსპორტიორებით (APC-ს) აღჭურვილი და დაბალანსებული სამხედრო- სატრანსპორტო პარკი.
ზოგიერთ შემთხვევაში გადაწყვეტილება მიღებული იქნა ყველა ტიპის კბილანა-საბურავებიანი 8 x 8 ჯავშანტრანსპორტიორების სასარგებლოდ, მუხლუხიანი ტრანსპორტიორების თანდათანობითი ჩანაცვლების ხარჯზე.
მუხლუხიანი ჯავშანტანკებისგან (AFV-ს) განსხვავებით კბილანა-საბურავებიანი ჯავშანტრანსპორტიორები (APC-s) აღჭურვილნი არიან მნიშვნელოვანი საექსპლოატაციო უპირატესობებით; მაგალითად, საგრძნობი სტრატეგიული მობილურობით და შემცირებული საექსპლოატაციო და ფუნქცუიონალური ხარჯებით.
მუხლუხიანი საბრძოლო მანქანების გადატანა, როგორც წესი, მძიმე ტვირთების გადამზიდავი ტრანსპორტიორებით (HET-ს) ხორციელდება; მაშინ, როცა კბილანა- საბურავებიანი საბრძოლო მაქანები გადაადგილდებიან დამოუკიდებლად გრძელ დისტანციაზე.
მუხლუხიანი საბრძოლო მაქნანები, საცეცხლე სიმძლავრითა და დაცულობის მაღალი დონით, საუკეთესოდ ესადაგებიან მაღალი ინტენსივობის ოპერაციების წარმოებას, ვიდრე მრავალბორბლიანი სატრანსპორტო საშუალებები. სანამ ზოგიერთი ქვეყანა საკუთარი ძალების სტრუქტურირებას ახდენს უფრო ფართო სამხედრო სპექტრით რეალიზების მიზნით, ვნებათაღელვა მხოლოდ იმის ირგვლივ იქმნება, რომ, მაგალითად, შესწევდეთ უნარი გადასხან თავიანთი ძალები გაეროს სამშვიდობო ოპერაციებშიც.
გერმანია მალე დაიწყებს ორი ახალი მუხლუხიანი ჯავშანმანქანის დანერგვას: PSM "პუმა" ჯავშნიანი სახმელეთო საბრძოლო მანქანა (AIFV) და ”მოკრივე” (Bოხერ 8 x 8) მრავალმიზნობრივი ჯავშანმანქანა (MRAV).
"პუმა" AIFV ჩაანაცვლებს ”მარდერ” (Marder) 1A3/1A4/1A5 სახმელეთო საბრძოლო მანქანებს (IFV), ხოლო ”მოკრივე” შეცვლის M113 ჯავშანმანქანების სპეციალიზირებული ვარიანტების უმეტესობას.
საფრანგეთი, ამჟამად, იყენებს ნექსტერ სისტემებს (Nეხტერ შყსტემს AMX-10P IFV) და რენოს თავდაცვის სატვირთო მანქანებს (მათ შორის, ლოგისტიკური, ტაქტიკური, ჯავშნიანი საბურაბევიანი საბრძოლო მანქანები VAB (Vehicule de l'Avant Blinde)), რომელთა მიწოდების რიცხვმა საფრანგეთის არმიისთვის გადააჭარბა 3 700 ერთეულს. მუხლუხიანი AMX-10P-ს ჩაანაცვლებს ნექსტერის სისტემის ჯავშნიანი სახმელეთო საბრძოლო მანქანა (Vehicule Blinde de Combat d'Infanterie - VBCI), ასევე ნაწილობრივ მოხდება VAB სერიის საბრძოლო მანქანების ჩანაცვლება VBჩI-თი.
ბელგიის შემთხვევაში “ბაე სისტემსს” (კომპანია BAE Systems) სახმელეთო სისტემების ჯავშნიანი სახმელეთო საბრძოლო მანქანები (AIFV) და M113 სერიის ტექნიკა ჩანაცვლდება ”მოვაგ პირანია IIIC” (Mowag Piranha IIIC 8 x 8) საბრძოლო ჯავშანტრანსპორტიორით საბურავებზე. ძირითად, ჯავშანტრანსპორტიორებთან ერთად, უმეტესობა კონტრაქტორებისა დღეისათვის გვთავაზობს მხარდაჭერის და დამხმარე მანქანების კომპლექტს, რომლებიც ანალოგიური შასებით არიან აღჭურვილნი. აღნიშნული კომპლექტი მოიცავს სამედიცინო-სანიტარულ, საკომანდო და საკონტროლო, ყუმბარმტყორცნიან, შემკეთებელ, აღმდგენ და სარემონტო მანქანების ვარიანტებს.
ბოლო დროისათვის უმსხვილესი კალიბრის იარაღის სისტემა იქნა დაინსტალირებული 8 x 8 ტიპის საბურავებიან საბრძოლო მანქანებზე, რომელსაც აქვს ჯავშნიანი კოშკი ორი-ადამიანისათვის და 90 მილიმეტრიანი ტყვიამფრქვევი. დღეისათვის ჯავშნიანი საბრძოლო მანქანები AFVს საბურავებზე (8 ხ 8) აღჭურვილები არიან ჯავშნიანი სამიზნე კოშკით 105 მილიმეტრიანი ტყვიამფრქვევისათვის და გადაგზავნილნი არიან უკვე იტალიის, ესპანეთისა (ჩენტაურო) და აშშ-ს (შტრყკერ Mობილე Gუნ შყსტემ) შეიარაღებული ძალების მიერ.
შეიქმნა საბრძოლო მანქანების (8 x 8) 120 მილიმეტრინი პროტოტიპები, რომლებსაც აქვთ იგივე დონის საცეცხლე სიმძლავრე, როგორიც ”ლეოპარდ 2”-ს და ”აბრამს”-ის საბრძოლო ტანკებს (MBT-ს), თუმცა გამოირჩევიან სტრატეგიული მობილურობის განსაკუთრებულობით.
საბრძოლო ოპერაციების გამოცდილებამ აჩვენა, რომ მომხმარებელს დღეისათვის სჭირდება უფრო მეტი შიდა ფართობი და დაცვის მაღალი დონე, რაც, თავის მხრივ, ზრდის ბოლო თაობის 8 x 8 დიდი მანქანების წონას (Gross Vehikle Weight).
უმეტესობა მათგანი იწოდება მსუბუქ ჯავშანმანქანებად (LAVs), თუმცა ზოგი დიდი მანქანა (GVW) ოცდახუთ ტონასაც კი იწონის, მაგრამ უფრო მცირე მოცულობისაა ვიდრე ჩV90 და ”ვარიორი” (ჭარრიორ). რა თქმა უნდა, განსხვავება საგრძნობია კანადური წარმოშობის ”ჯენერალ დინამიკსის” (General Dynamics) და სახმელეთო სისტემების მსუბუქი ჯავშანმანქანების (LAV 8 x 8), რომლებიც პირველად 1983 წელს გადაეცა აშშ-ს საზღვაო კორპუსს (USMC) და იწონის ცამეტ ტონამდე.
არცთუ ისე შორეულ წარსულში 7,62 მილიმეტრიანი ტყვიამფრქვევი ითვლებოდა ნორმად უმეტესობა საბურავიანი ჯავშანტრანსპორტიორებისათვის. დაცულობის უმეტესი წილი ადრე მოდიოდა წინა რკალზე, მაგრამ დღეს საფრთხე ყველა მხრიდან, 360 გრადუსიდანაა მოსალოდნელი. შედეგად, უმეტესობა მანქანებს დღეისათვის აქვთ ჯავშნის საბაზისო დონე და ჯავშნის კიდევ დამატებითი ფენა ნამსხვრევებისგან დასაცავად.
ავღანეთისა და ერაყის ოპერაციებისათვის უმეტესობა 8 x 8 მანქანებისა იყვნენ აღჭურვილი ჯავშნის რკალით RPG-7 რეაქტიული ჭურვებისაგან მაღალი დაცულობის უზრუნველსაყოფად.
თუმცა, ჯავშნიანი საბრძოლო მანქანების შეჯავშნის მოცულობა, თავის მხრივ, ლიმიტირებულია, განსაკუთრებით საბურავებიანი მანქანებისათვის და შესაბამისად, ამ მხრივ გაზრდილი აქცენტები აქტიური დაცვის სისტემების (APSs) ფაზაში გადავიდა. ამ შემთხვევაში წარმატებულად ჩატარდა გამოცდაც 8X8 საბურავებიან საბრძოლო მანქანებზე.
ათი წლის წინ დანერგილი 8 ხ 8 მანქანების საპირისპიროდ, ამ მანქანების ბოლო ვერსიებს აქვთ მთლიანად ჩამოსხმული ფოლადის ჯავშანი, რომელსაც მიემაგრა ასევე დამატებითი ჯავშნიანი ნადები უფრო მეტი დაცულობისათვის. როგორც წესი, ეს არააქტიური ტიპია და უზრუნველყოფს მაღალი ხარისხის დაცულობას მცირე ცეცხლასროლი და საშუალო კალიბრის იარაღით თავდასხმებისგან.
თვითნაკეთი ასაფეთქებელი იარაღი (IED) და ნაღმები წარმოადგენს ერთ-ერთ სერიოზულ საფრთხეს ზოგიერთ ქვეყანაში და აღნიშნული საფრთხის წინააღმედგ არა მხოლოდ დაცვის განსაკუთრებული ზომებია მიღებული, არამედ, აქცენტები კეთდება სპეციალიური ელექტრონული ხელსაწყოების შექმნაზე საფრთხის ნეიტრალიზებისათვის მანამდე, ვიდრე ამ საფრთხის შემცველი მოწყობილობები უშუალოდ შეეხება საბრძოლო მანქანას.
ქვესისტემის დონეზე, ახალი თაობის 8 x 8 მანქანები უფრო კომპლექსურია, ვიდრე მათი ადრეული მოდელები და აღჭურვილია შესაბამისი ელექტრონული სისტემებით.
დამატებით უფრო მაღალი საკომუნიკაციო აღჭურვილობით, საბრძოლო მანქანებს აქვთ კონკრეტული ბრძოლების მართვის სისტემა; ჰაერის კონდიცირება; ბირთვული, ბიოლოგიური და ქიმიური (NBC) სისტემა, რომელიც, თავის მხრივ, შეიძლება ინტეგრირებული იყოს გარემოსდაცვის კონტროლის სისტემაში; ასევე, აქვთ გაზრდილ საბრძოლო პირობებში ორიენტირებულობის შესაძლებლობები; მექანიკური დამიზნების კოშკურა ან საზღვაო-სადესანტო საცეცხლე დანადგარი, რის გამოც იზრდება ჯავშნისა და ცეცხლის მართვის პულტის სიმძიმე.
გარდა 8 x 8 ტიპის მანქანებისა, მიწოდების ბაზარზე კვლავ რჩება 4X4 და 6X6 მანქანები. ერაყში და ბოლო დროს ავღანეთში წარმოებული ოპერაციებიდან მიღებული გამოცდილებების შედეგად მნიშვნელოვნად გაიზარდა ისეთ ჯავშანტრანსპორტიორთა რიცხვი, რომლებიც ხასიათდებიან ნაღმ-რეზისტეტნტულობითა და ჩასაფრებიდან თავდასხმის მიმართ დაცულობით (MRAP).
ესენია, როგორც წესი, 4 x 4 ტიპის საბრძოლო მანქანები და ასევე, 6 x 6, რომლებიც ნაწილობრივ არიან დამონტაჟებული სამხედრო სატვირთო მანქანების შასსებზე ან იყენებენ ქვესისტემებს, ინტეგრირებულს მთლიანად ჩამოსხმული ფოლადის ჯავშნის ახალ მონობლოკებში, რომლებსაც აქვთ დამატებითი ჯავშნის ნადებიც. მიუხედავად შესატყვისი აღჭურვილობისა, აჯანყებებისა და პარტიზანული ბრძოლების წინააღმდეგ ოპერაციების ჩასატარებლად, ამ ტიპის საბრძოლო მანქანებს აქვთ ლიმიტირებული მობილურობა უგზოობის პირობებში და ყოველთვის არ არიან შესაფერისი მაღალი-ინტენსივობის გადაადგილებისათვის შესაბამისი ოპერაციების წარმოებისას.
ინგლისურიდნ თარგმნა ეკა კომახიძემ
No comments:
Post a Comment